Het nut en de noodzaak van nazi-vergelijkingen in een tijd van opkomend fascisme

 

Marjolein Faber deed een paar weken geleden aangifte tegen een demonstrant die rondliep met een bord met een foto van haar met een Hitler-snor erop getekend.

Het bord dat meegedragen werd op de demonstratie tegen racisme en fascisme op 22 maart 2025 en waar Marjolein Faber aangifte van deed wegens smaadschrift. 

Er zijn mensen die schande van die uiting spreken, omdat volgens hen Faber op deze manier wordt vergeleken met een van de grootste misdadigers uit de geschiedenis. Marjolein Faber interpreteerde dat kennelijk ook zo. Maar Faber en haar medestanders gaan er dan wel makkelijk aan voorbij dat Adolf Hitler al een snor had, lang voordat de eerste gaskamer gebouwd was. Dat je hedendaagse politici niet met nazi's zou mogen vergelijken, houdt er geen rekening mee dat er ook een aanloop was naar de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust.

Adolf Hitler was in de jaren twintig en begin jaren dertig van de vorige eeuw ook al een nazi. En net als Geert Wilders, Martin Bosma of Marjolein Faber, was hij een politicus die de bevolking van zijn land voorhield dat de grootste problemen in de samenleving veroorzaakt werden door een kleine groep die volgens hem niet bij 'het volk' hoorde. Bij Hitler waren dat joden, bij Wilders en zijn adjudanten en geestverwanten zijn dat moslims en asielzoekers, maar de zondebokpolitiek van de PVV is 90 jaar later niet anders dan die van de nazi's. Hitler richtte al jaren voor de bouw van de vernietigingskampen zijn pijlen op de aanhangers van een geloof dat volgens hem de samenleving ondermijnde. En Hitler beschouwde ook toen al een boek dat de complottheorie van omvolking propageerde, als zijn bijbel.

Als je Marjolein Faber of een andere PVV'er met een Hitler-snor afbeeldt, wil je waarschuwen voor politici die racistische haat tegen groepen in de samenleving aanwakkeren, wil je waarschuwen tegen uiterst rechtse politici die beweren dat 'links' 'het volk' ondermijnt door op grote schaal volksvijandige elementen te importeren om de oorspronkelijke bevolking te vervangen, een claim waar geen grond voor is en die de fascist Wilders enkel wordt gedaan om alle politieke tegenstanders verdacht te maken.
Politici die zulke ideeën uitdroegen, zoals de naamgever van de Hitler-snor, stortten de samenleving in het verderf. Daarvoor waarschuwen is natuurlijk nooit smaad, laster of belediging, maar een zeer nuttige en waardevolle bijdrage aan het maatschappelijk debat. En laat dat nu net de de uitzonderingsgrond zijn voor smaad en laster.
Voor wie meer wil weten over de overeenkomsten tussen de ideologie en ook het beleid van nazi's en fascisten en de huidige generatie uiterst rechtse politici, kan ik het boek aanbevelen van Dirk Verhofstadt. Hij koos als motto 'Het is gebeurd, dus het kan opnieuw gebeuren', een uitspraak van Holocaust-overlevende Primo Levi. Een andere leestip is de blog van Timothy Snyder, een Amerikaans kenner van fascisme die Trump, van wie Wilders een groot fan is, onomwonden een moderne fascist noemt. 

Als volgens de huidige jurisprudentie politici tegen een stootje moeten kunnen, en je bovendien tal van parallellen kunt aanwijzen tussen de PVV en het oorspronkelijke fascisme, waarom doet Marjolein Faber dan toch aangifte? De reden daarvoor is simpel: omdat ze een fascist is. Dat klinkt bijna als een cirkelredenering, maar is dat zeker niet. Omdat Marjolein Faber net als de fascist (het nazisme is een vorm van fascisme) met wie ze vergeleken wordt, andersdenkenden en critici het zwijgen op wil leggen, doet ze aangifte. Adolf Hitler verbood al heel snel na de machtsovername de socialistische en communistische partijen en sloot politici op in concentratiekampen. Faber heeft nog niet de macht om politieke tegenstanders op te sluiten, maar ze kan hen wel intimideren door aangifte te doen. 
De intimidatie is nog niet eens per se haar poging om de kritiek op haar door een rechter te laten verbieden. De kans dat dat lukt is immers vrij gering. Het is intimidatie omdat Faber met de aangifte bij haar gewelddadige aanhang de indruk wil wekken dat er een strafbaar feit tegen haar is gepleegd is. De identiteit van de draagster van het bord was snel achterhaald en ze werd acuut ge-out en belaagd door Wilders' en Fabers digitale eigentijdse versie van de SA (de gewelddadige stoottroepen van de nazi's). 
Op deze manier hoeft Faber kritiek dus niet eens via de rechter te laten verbieden, ze zorgt dat critici door agressieve PVV-fans kopschuw gemaakt worden en er uit lijfsbehoud het zwijgen toe gaan doen.

Faber staat in een PVV-traditie om te proberen critici de mond te snoeren. Wilders beweerde een jaar  geleden nog dat hij aangifte ging doen tegen Frans Timmermans, nadat hij een uitspraak van de GroenLinks-PvdA-leider bewust totaal uit zijn verband had gerukt. Wilders was niet uit op een rechtszaak, het was voor zijn even gewelddadige als hersenloze aanhang genoeg dat hij de suggestie wekte dat Timmermans iets strafbaars had gedaan, om los te gaan op de oppositieleider. 
Dat PVV'ers er alles aan doen om critici de mond te snoeren, zie je ook aan Kamervoorzitter Martin Bosma probeert zelfs het gebruik van termen als extreemrechts in de Kamer te verbieden, omdat dat volgens hem nazi-vergelijkingen zijn. Maar een partij waarvan de ideologie verwant is met die van nazi's en fascisten, moet je natuurlijk altijd met de oorsprong kunnen vergelijken, zeker als parlementariër.

Voorbeeld van een debat (16 mei 2024) waarin de fascist Martin Bosma als Kamervoorzitter probeert kritiek op de uiterst rechtse ideologie van de PVV te verbieden. Hij gaat daarmee over de schreef en wordt er gelukkig op aangesproken, maar de man die nazi-gedachtegoed aanhangt, doet het toch telkens weer.

Martin Bosma hanteert overigens een volstrekt eigen logica om iets 'nazi-vergelijkingen' te noemen. Toen iemand in 2023, naar aanleiding van een satirisch stuk, zei dat de Telegraaf-podcaster Wierd Duk het hedendaags fascisme goedpraat, maakte Bosma daar niet alleen van dat Wierd Duk met Adolf Hitler vergeleken werd, maar ook nog eens dat dat betekende dat de podcaster dood moest. Er is echter een wereld van verschil tussen de originele post en wat de fascist Bosma ervan maakte.

De originele post is een commentaar op een post van het satirisch medium The Onion, dat zegt dat volgens de conservatieven de verbondenheid van Hitler met de Nazi-beweging schromelijk overdreven is. Sidney Smeets zegt niet meer dan dat iemand als Wierd Duk de auteur van deze quote had kunnen zijn.. 

Bosma verbastert dat bewust met als enige doel om mensen die kritiek hebben op uiterst rechtse medewerkers van de Telegraaf of fascistische politici verdacht te maken:

Martin Bosma is de fascist die hoopt en verwacht dat zijn fans te lui zijn om feiten te checken (op zich geen onjuiste aanname) en zegt dat Wierd Duk met Hitler wordt vergeleken en stelt en passant nog dat een nazi-vergelijking een oproep tot geweld is, want als je iemand met Hitler vergelijkt, roep je volgens Bosma op iemand dood te maken. 

Wat Martin Bosma doet, en waar Marjolein Faber op voortborduurt, is kritiek op PVV'ers door hen met nazi's te vergelijken, onmogelijk maken, door te verzinnen dat een nazi-vergelijking gelijk staat aan een doodsbedreiging. Een puppy-of kitten-vergelijking gelijkstellen aan een doodsbedreiging is even belachelijk. Maar weer gaat het er niet om of het belachelijk is. Doordat Martin Bosma volstrekt terechte kritiek op zijn geloofsgenoten gelijkstelt aan een doodsbedreiging, is dat voor zijn gewelddadige volgvolk voldoende om de inhoud van de onderbuik te legen op de critici. En niet iedereen heeft er zin in om dat over zich heen te krijgen, en zo bereiken Faber, Wilders en Bosma hun doel: de kritiek verstomt.
Natuurlijk zijn er ook onterechte nazi-vergelijkingen, puur bedoeld om iemands opvatting zonder reden verdacht te maken. Dat noem je Godwins. Maar er valt veel voor te zeggen de opvattingen van Faber, Bosma of Wilders (of Baudet), met die van de de oorspronkelijke fascisten en nazi's te vergelijken. Godwin zelf zei dat het volstrekt toelaatbaar is uiterst rechts met nazi's te vergelijken. 

Mensen denken bij het woord nazi veelal aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en het uitroeien van 6 miljoen joden. Sommige mensen zeggen dat je daarom een Faber, Baudet, Bosma of Wilders geen nazi kunt noemen, omdat ze geen 6 miljoen joden vermoord hebben. Maar het begon niet met de gaskamers.