Hoe Remarkable BoerBurgerBeweging als verdienmodel in de markt zette

Bij het aanvragen van subsidie in 2021 in het kader van wet financiering politieke partijen, heeft BBB de minister van Binnenlandse Zaken onjuist en onvolledig geïnformeerd. Als een minister dat bij de Tweede Kamer flikt, krijgt de minister een motie van wantrouwen aan de broek en kan inpakken. Het is de vraag of het zonder gevolgen kan blijven als een partij dit doet. 

Toen de Commissie toezicht financiën politieke partijen (Ctfpp) de jaarrekening en accountantsverklaring van BBB over 2021 moest beoordelen, wist het dat accountant Versluis uit Schoonhoven een beperking in zijn verslag had gezet. Dat betekende hier concreet dat de accountant een aanzienlijke donatie van agrarisch communicatie bureau Remarkable niet precies kon plaatsen. Daardoor kon de Ctfpp "niet beoordelen of er in het geval van BBB en Remarkable sprake is geweest van een gift in natura of van beïnvloeding, danwel waar de grens daartussen lag." 

Dat er sprake was van grote giften aan BBB door Remarkable, het bedrijf van BBB-oprichter en bestuurder Wim Groot Koerkamp en zijn kompaan en mede BBB-oprichter Henk Vermeer hadden zowel BBB zelf als Versluis Accountancy de Ctfpp laten geloven. 
BBB had namelijk al eerder aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een overzicht gepresenteerd van de individuele donaties hoger dan € 4.500,- die de partij ontvangen had in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021. Volgens BBB ging dat om een een donatie 'in natura' van Remarkable ter waarde van in totaal €174.213,-, waarvan € 117.395,90 in 2019 en 2020. 

Het voor het kleine agrarische communicatiebureau gigantische bedrag van € 174.213,- wordt door de oprichters van BBB diverse malen genoemd als belangeloze bijdrage van Remarkable aan BBB. Henk Vermeer noemt het in een interview aan Follow the Money in 2021 en Caroline van der Plas refereert aan hetzelfde bedrag en dezelfde constructie op 27 juni 2022 aan toenmalig AD-journalist Marcia Nieuwenhuis. Dat verhaal zat er bij het BBB-bestuur echt goed in. Op 11 maart 2021 verklaarde BBB ten overvloede op de eigen website ook nog een keer hoe die donatie van Remarkable gezien diende te worden:

Vanaf eind 2018 hebben zij gewerkt aan het maken van het BoerBurgerBoek, de huisstijl van de partij en de voorbereidingen en uitvoering van de campagne. De inzet van al die uren hebben ze gedaan zonder hiervoor geld te vragen. Alleen drukwerkkosten etc zijn 1 op 1 doorbelast. Deze inzet, waarover het genoemde bedrag in het artikel gaat, hebben wij volgens de regels verantwoord als ‘gift in natura’. We willen ReMarkAble hier hartelijk voor bedanken.

Toen de accountant van Versluis Accountancy de jaarrekening van BBB voor 2021 opmaakte en daarbij ook de cijfers van 2020 meenam, schreef hij echter over de donatie:

"Wij zijn niet in staat geweest om voldoende en geschikte controle-informatie te verkrijgen over de juistheid en volledigheid van deze post. Hierdoor hebben wij geen oordeel over de waarde van de post 'Diensten in natura' in het overzicht van giften en schulden."

Het lijkt een een terloopse mededeling. Maar het zette de Ctfpp die op basis van deze verklaring moest beoordelen of BBB een fatsoenlijke boekhouding had en recht had op overheidssubsidie, volledig op het verkeerde been. De commissie was namelijk op de hoogte van de enorme donatie die BBB gemeld had, maar kreeg nu te horen dat de precieze omvang toch niet was vast te stellen, De commissie ging er nog steeds vanuit er sprake was van een donatie van Remarkable aan de partij, maar dat nu alleen niet te beoordelen of er sprake is geweest van een gift in natura of van beïnvloeding, danwel waar de grens daartussen lag.

Wat accountantskantoor Versluis en BBB het ministerie van Binnenlandse Zaken niet lieten zien, is dat de jaarrekening van 2020 bijzonder onvolledig was, niet alleen qua uitgaven en inkomsten, maar ook wat betreft het transparant maken van de betrokkenheid van Remarkable en de geldstromen van BBB naar het bedrijf van de oprichters. En dus niet niet andersom.

Een oplettende accountant weet immers dat de eerste uitgave van een vereniging de rekening van de notaris betreft voor het opmaken van de oprichtingsakte en de inschrijving bij de Kamer van Koophandel. Het tweede bonnetje is vaak dat van het restaurant waar de nieuwbakken bestuurders koffie zijn gaan drinken om de oprichting te vieren. In het geval van BBB waren het Caroline van der Plas (voorzitter), Wim Groot Koerkamp (secretaris) en Henk Vermeer (penningmeester) die op 1 november 2019 op bezoek gingen bij een bevriende notaris van Henk Vermeer, zoals Wim Groot Koerkamp de man tegen Marcia Nieuwenhuis beschreef. Blijkbaar was het op basis van de gepresenteerde bedrijfsactiviteiten van BBB volgens de notaris accurater om de vereniging bij de KvK in te schrijven als 'Maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting' en niet als politieke partij. In de oprichtingsakte stond ook dat de vereniging BoerBurgerBeweging een verlengd boekjaar zou hebben. Dat betekende dat de eerste jaarrekening van de vereniging die over 2020 zou zijn, maar zou beginnen op 1 november 2019.

In het geval van BBB waren de kosten van de oprichtingsakte van 1-11-2019 echter verre van de eerste factuur of uitgavenpost. De uitgaven gingen terug naar de zomer van 2018 toen de medewerkers van twee agrarische communicatiebureaus, Caroline van der Plas van Farm & Food Communication en Wim Groot Koerkamp en Henk Vermeer van Remarkable communicatie besloten een boek te maken naar aanleiding van een project van Caroline van der Plas. Al in de zomer van 2018 gingen de vormgevers van Remarkable ermee aan de slag. Gaandeweg breidden ze de plannen uit. Remarkable registreerde het webadres www.boerburgerbeweging.nl op 18 februari 2019 en bouwde de bijbehorende website. In april 2019 volgde een Twitter-account voor BBB, in augustus zei Van der Plas dat BBB in 2021 met de verkiezingen mee ging doen en in oktober 2019 werd in Deventer het BoerBurgerBoek ten doop gehouden. Caroline van der Plas maakte er toen al maanden reclame voor dat het boek vooruitbesteld kon worden. Remarkable doet er op zich ook niet geheimzinnig over dat de BoerBurgerBeweging een 'klant' van hen is, zij het een klant waar directeur Wim Groot Koerkamp secretaris van is, en Henk Vermeer penningmeester. 

Alleen zal de oplettende lezer zien dat de eerste twee opdrachten, de website en het BoerBurgerBoek, al gemaakt waren voor er sprake was van de vereniging BoerBurgerBeweging. Ook daarom staat klant in deze tekst tussen aanhalingstekens. Deze twee projecten waren door Remarkable als onderdeel van de reguliere bedrijfsvoering uitgevoerd, zonder dat er van een politieke partij als opdrachtgever sprake was. 

Zonder opmerkelijk creatief boekhouden waren deze activiteiten van Remarkable vermoedelijk nooit op te voeren als opdrachten voor BBB en konden de kosten ook niet bij BBB in rekening gebracht worden. Een bijkomend punt voor het bestuur van BBB en de accountant Versluis die met deze cijfers geconfronteerd werden, was dat BBB ook inkomsten ging genereren. Zelfs al voor de oprichting op 1 november 2019 stroomden volgens Remarkable-directeur Wim Groot Koerkamp (in een interview in Caroline van der Plas' Pig Business) de donaties binnen. De belangstelling voor het BoerBurgerBoek was volgens Groot Koerkamp groot. Dat kan kloppen, want Caroline van der Plas twitterde op 22 november 2019 al trots dat de drukker de tweede druk van 'haar' boek bij het kantoor van Remarkable kwam afleveren.

Maar wilde BBB de opbrengsten van deze boeken die à € 14,95 per stuk verkocht werden in de jaarrekening kunnen opvoeren als inkomsten van BBB, dan hoorden ook de door Remarkable gemaakte kosten om het boek te produceren en laten drukken daarbij. Maar die kosten waren ver voor de op richting van BBB gemaakt en dus ook voor de start van het eerste boekjaar. Dat de opbrengst van de BoerBurgerBoeken in de jaarrekening van BBB over 2020 ontbreekt, beschreef ik in dit blog. Journalist Chris Aalberts stelde toenmalig penningmeester en huidig campagnestrateeg van BBB Henk Vermeer op 5 november 2023 vragen over het ontbreken van de inkomsten in de boekhouding van zijn partij. Vermeer reageerde daar gepikeerd op met een bekentenis en een leugen. 

Dat het geld op de rekening van BBB zou komen, zoals Henk Vermeer beweert, is een aantoonbare leugen. Hij had namelijk een week of zes eerder op vragen van Marcia Nieuwenhuis voor haar boek 'Met de trekker naar de macht' nog opgebiecht dat BBB pas een jaar na de oprichting een eigen rekening kreeg, en dat daarom donaties voor BBB op de bankrekening van Remarkable gestort werden. Hij zei toen ook dat het tot dat moment duurde voordat BBB inkomsten kreeg. Op dat punt spreken zowel de cijfers als zijn toenmalig directeur Wim Groot Koerkamp hem tegen,

Henk Vermeer spreekt vooral ook zichzelf tegen. Als je in december 2019 bedragen kunt verrekenen met 'andere inkomsten en uitgaven', heb je inkomsten. De inkomsten komen echter als gezegd niet in de jaarrekening voor die het ministerie van Binnenlandse Zaken onder ogen kreeg. Dat het om een niet onaanzienlijk bedrag gaat, is tamelijk eenvoudig uit te rekenen. Toen Remarkable-directeur en BBB-secretaris op de ALV van BBB van 7 juni 2021 terugkeek op het bestuursjaar 2020, kon Chris Aalberts die de online vergadering volgde, dit optekenen;

De eerste stap richting BBB bestond uit het BoerBurgerBoek. Daarvan zijn er ‘zesduizend in de markt gezet’, aldus Wim. Zijn taalgebruik verraadt dat men bij BBB niet alleen gemoedelijkheid, maar ook commercie hoog in het vaandel heeft. 

Als er zesduizend boeken 'in de markt gezet' zijn, betekent dat een omzet van 6.000 keer € 14,95, wat neerkomt op € 89.700,-. Er zijn beginnende verenigingen die het met minder moeten doen. Nu zou het BBB-bestuur aan kunnen voeren dat niet alle boeken verkocht werden. Nieuwe leden kregen namelijk een exemplaar cadeau. Het aantal leden van BBB bedroeg op 1 januari 2021 echter een schamele 241 boeren en burgers, In dezelfde algemene ledenvergadering van 7 juni keek Wims collega en BBB-penningmeester Henk Vermeer financieel terug op 2020 en ook hij refereerde aan het boek: 

Financieel Verslag 2020 door Henk Vermeer en verslag van de kascommissie. Het financieel verslag wordt digitaal gedeeld. Boekjaar vanaf oprichting (november 2019) tot 31-12-2020. Campagnebudget werd gecreeërd [sic] door verkoop merchandise en verkoop BBB boek. Daarnaast opbrengsten uit contributie en enkele donaties. Nauwelijks kantoor-of verenigingskosten. Een klein spaarpotje werd opgebouwd van EUR 4600,--. 

De BoerBurgerBoeken die volgens secretaris Wim Goot Koerkamp zo'n doorslaand succes waren, en volgens Henk Vermeer bijdroegen aan het campagnebudget dat hun medebestuurslid en voorzitter Caroline van der Plas aan een Kamerzetel hielp, komen echter niet in de jaarrekening voor:

Er zijn inkomsten uit contributies, een beetje uit donaties en ook de in november 2020 gelanceerde webshop van BBB (die overigens tot ver in 2023 de leveringsvoorwaarden van Remarkable hanteerde) levert een kleine € 10.000,- op. 
Henk Vermeer zei echter dat er verrekend was. De aanwijzingen dat hij daar wel eens gelijk in zou kunnen hebben, worden bevestigd door een blik te werpen op de uitgavenkant van de jaarrekening van BBB over 2020:

De oprichtingsakte voor de notaris, de bouw van de website, de productie van het boek, het ontwerpen van een logo en campagnemateriaal in de aanloop naar de verkiezingen, zelfs de verzendkosten, het zijn allemaal uitgaven die niet (meer) in de jaarrekening terug te vinden zijn. En vermoedelijk is dit wat Henk Vermeer bedoelde met 'verrekend met andere inkomsten en uitgaven'. En het is vermoedelijk de 'etcetera' in wat BBB eerder op de eigen website meldde als: 'Alleen drukwerkkosten etc zijn 1 op 1 doorbelast'. Doorbelast betekent dus gewoon betaald.

Nu wordt het opeens weer interessant om te kijken naar de gigantische donatie die Remarkable beweerde 'in natura' aan BBB te hebben verstrekt, maar waar de accountant de onderliggende bewijzen niet voor kon vinden. Een bewijs dat wel in de administratie te vinden was, was dat BBB over heel 2019 en een substantieel deel van 2020 geen eigen bankrekening had. Het werd toen door penningmeester Henk Vermeer gerund als een branche van Remarkable, waarbij hij er lustig op los verrekende om te verhullen dat met de inkomsten die BBB genereerde uit de verkoop van het boek, de diensten van Remarkable betaald ('verrekend', 'doorbelast') werden.

Maar als je als marketingbureau van alles doorbelast en zo vergoed wordt voor je diensten, is het onwaar om over een donatie 'in natura' te spreken. Dat het ook niet erg aannemelijk is dat Remarkable in 2019/2020 ruim € 100.000,- belangeloos kon steken in het opzetten van een politieke partij, leert een blik op de jaarrekeningen van Remarkable.

Voor een bedrijf dat het boekjaar 2020 ingaat met een eigen vermogen van € 221.134,-, lijkt het wat roekeloos om € 104.487,95 zomaar weg te geven aan een politieke partij c.q. maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting. En waar de accountant van BBB geen sporen kon vinden van een forse donatie van Remarkable aan BBB, ziet elke objectieve beschouwer het eigen vermogen van Renarkable een groeispurt maken in het jaar dat het bedrijf BBB 'in de markt zet'.
Henk Vermeer zei op 5 november 2023 heel stellig dat er '0 euro aan welke strijkstok dan ook [was] blijven hangen'. Hij weerlegde daarbij een beschuldiging die hij zelf verzon. De vraag was waarom bepaalde inkomsten niet vermeld werden door BBB, niet of er een strijkstok was. 

Het lijkt vooral te draaien om beeldvorming, wat weer niet vreemd is bij een communicatiebureau. Remarkable wil graag het beeld vestigen dat het belangeloos een initiatief steunt dat zogenaamd opkomt voor de belangen van het platteland en boeren. Het bestuur heeft het riedeltje over € 174.000,- goed uit het hoofd geleerd. Maar het betreft een spookbedrag zoals dat alleen in illegale mestboekhoudingen bestaat. In werkelijkheid dient BBB voornamelijk het bedrijfsbelang van Remarkable, want het is opgericht als onderdeel van dat bedrijf. Die lijn is in de jaren na de oprichting ook doorgetrokken, zoals uit onderzoek van BNR bleek.

Om even een beter beeld te krijgen van wat er gebeurd is: het is alsof Remarkable de Partij voor de Dieren zou aanbieden om tegen kostprijs een boek te maken, maar vervolgens zou eisen dat het geld dat de Partij voor de Dieren met de verkoop van dat boek verdient, weer afdraagt aan Remarkable om allerlei rekeningen van Remarkable te betalen.
In de oprichtingsstatuten van BBB staat expliciet dat bestuurders van BBB geen vergoeding ontvangen. Artikel 12.7 luidt: Aan de bestuurders kan geen beloning worden toegekend. Kosten worden aan de bestuurders op vertoon van de bewijsstukken vergoed. Vallen de geldstromen die gaan naar het bedrijf van de secretaris en penningmeester onder het kopje kosten, of is het in feite een beloning? Wim Groot Koerkamp profiteert in ieder geval al jaren goed van de klant die hij zelf in 2019 'in de markt gezet' heeft. En Henk Vermeer verkocht in 2022 met winst zijn aandelen Remarkable. 

En de Commissie toezicht financiën politieke partijen zich maar afvragen waar de grens lag tussen gift en beïnvloeding.


Update: paar typo's verbeterd, 17-11-2023, 08:25

Idem: 17-11-12:03